Historia parafii

Korzenie naszej parafii sięgają niemal stu lat wstecz, począwszy od prostej kaplicy w stodole na niemieckiej wsi, aż do samodzielnej polskiej parafii przynależącej do górnośląskiej metropolii.

Korzenie Sośnicy w św. Andrzeju

Mieszkańcy wsi Sośnica należeli od samego początku do parafii św. Andrzeja w Zabrzu. W kościelnych dokumentach archiwalnych zachował się zapis o istnieniu już w 1354 roku w Zabrzu kościoła pod tym wezwaniem, w którym działał ksiądz Johannes. Nieznana jest dokładna data powstania tej świątyni i nie wiadomo, kto był założycielem parafii. Sugeruje się jednak, że parafia św. Andrzeja w Zabrzu rozwinęła się prawdopodobnie od momentu powstania wsi Zabrze i Sośnica około 1300 roku.

Sprawujący w okresie lat 1341-1376 urząd biskupa diecezjalnego we Wrocławiu Primislaus Pogarella, określony jako założyciel regularnych systemów parafialnych, odwiedził w 1354 roku kościół św. Andrzeja w Zabrzu. W tym samym roku ów biskup wydał dokument o utworzeniu samodzielnej gminy parafialnej przy tym kościele, która swym zasięgiem objęła wsie Zabrze i Sośnica.

Około 1530 roku pierwszy wiejski drewniany kościółek św. Andrzeja w Zabrzu spłonął. Prawdopodobnie spalony został przez luteranów, którzy w owym czasie nieraz siłą wprowadzali swoje praktyki.

W 1535 roku chłopi z Sośnicy podarowali kościołowi w Zabrzu łąkę pod budowę nowej świątyni, co było wyrazem pomocy dotkniętej nieszczęściem parafii. Ofiarności Sośnickich parafian nie zmieniła jednak faktu, że mieszkańcy Zabrza i Sośnicy przez wiele lat nie mieli swojego kościoła.

Z pobliskiego lasu dębowego, znajdującego się pomiędzy Zabrzem i Gliwicami, chłopi z Zabrza i Sośnicy dowozili na własny koszt drewno do budowy nowego kościoła. Gotowy obiekt sakralny zlokalizowany po północnej stronie głównej drogi prowadzącej do Gliwic (obecnej ulicy Wolności) oddano do użytku w 1546 roku. Kościółek otoczony był cmentarzem, który istnieje do dziś

Utrzymanie kościoła oraz księdza należało od samego początku do obowiązków wiernych Zabrza i Sośnicy. Oprócz normalnych ofiar pieniężnych, parafianie zobowiązani byli do złożenia datków w naturze. Powinnością właściciela dworu było co roku, na świętego Marcina dostarczyć na probostwo własnym zaprzęgiem trzy miarki pszenicy, trzy miarki owsa oraz dwanaście furmanek drewna opałowego.

Dla chłopów z Sośnicy ustalono dary w naturze dla parafii w ilości jednej miarki pszenicy oraz jednej miarki owsa. Parafianie wolni od złożenia darów w naturze, musieli w czasie wielkanocnym uiścić dwa krajcary jako „Grosz Piotrowy”.

Kronika parafialna podaje wiele ciekawych zwyczajów i obrzędów obrazujących życie religijne w parafii. Wiele z nich zachowało się do naszych czasów i jest nadal pielęgnowana. O niektórych z nich niebawem napiszemy na naszej stronie internetowej.

O wielkiej pobożności ówczesnych parafian z Sośnicy niechaj świadczy wydarzenie, które miało miejsce w 1820 roku: W obliczu nadchodzącej śmierci, nijaki Ambroz Zaborka z Sośnicy wyraził życzenie być zaopatrzonym sakramentami świętymi. Chcąc wyrazić swoją szczególną pobożność, zapragnął przyjąć Pana Jezusa nie w domu, jak to zwykle praktykowano, lecz w kościele. Śmiertelnie chorego dowieziono więc 22 października 1820 roku do kościoła w Zabrzu, tam się wyspowiadał, przyjął Komunię świętą i zaraz potem zmarł.

Ogromny przyrost mieszkańców Zabrza w drugiej połowie XIX wieku, spowodowany dynamicznie rozwijającym się przemysłem, warunkował potrzebę wybudowania nowego, większego Domu Bożego. Po 23-letnich staraniach rozpoczęto w 1863 roku budowę istniejącego obecnie kościoła św. Andrzeja w Zabrzu. Uroczystość jego konsekracji odbyła się 7 maja 1868 roku.

W 1895 wspólnota parafialna św. Andrzeja w Zabrzu liczyła około 30 tys. wiernych. Tak wielka i wciąż rosnąca ilość dusz rodziła konieczność podzielenia parafii i stworzenia nowego systemu parafialnego w Zabrzu. Realizacja tej potrzeby przypisywana jest ks. Heinrichowi Neumannowi, proboszczowi parafii św. Andrzeja w Zabrzu w latach 1896-1909. Za jego sprawą wybudowano w 1900 roku kościół pod wezwaniem św. Anny w Zabrzu, konsekrowany 9 października przez kardynała Jerzego Koppa z Wrocławia i utworzona parafię obejmującą mieszkańców dawnej gminy Dorota.

Plany budowy kościoła tymczasowego

Kolejnym przedsięwzięciem w tworzeniu nowego systemu parafialnego w Zabrzu był zamiar zorganizowania oddzielnej parafii oraz budowa kościoła w Sośnicy. Trudności związane z uczęszczaniem mieszkańców Sośnicy do odległego o 5 kilometrów kościoła św. Andrzeja w Zabrzu, szczególnie uciążliwe w okresie zimy i jesiennych słot oraz znaczny przyrost ludności w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku, uzasadniał coraz bardziej potrzebę posiadania własnego kościoła.

20 lutego 1907 roku ks. Heinrich Neumann – proboszcz parafii św. Andrzeja w Zabrzu, zwrócił się pismem do ówczesnego wójta i Rady Gminnej Sośnicy o pomoc w realizacji przewidzianej budowy kościoła. Parcelę budowlaną wielkości czterech mórg wykupił ks. Neumann za środki finansowe macierzystej parafii w wysokości 10 tys. marek. Z zachowanego w materiałach archiwalnych zapisu z 1907 roku wynika, że sytuacja materialna mieszkańców w owym czasie była fatalna. Dochody zaś czerpane z podatków kościelnych, starczały zaledwie na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem parafii. W końcu Rada Gminna w Sośnicy wraz z jej przewodniczącym Adolfem Wermundem, bardzo zresztą przychylnym sprawie, zadeklarowała 23 września 1909 roku gotowość włączenia się do budowy kościoła i pokrycia z funduszów gminnych brakujących środków na utrzymanie samodzielnej parafii kościoła katolickiego w Sośnicy.

5 lutego 1911 roku Sośniczanie przystąpili do wznoszenia tymczasowego kościoła (Notkirche) według architekta Sliwki z Zabrza. Pracami kierował miejscowy przedsiębiorca budowlany mistrz Fronia. Gotowy obiekt sakralny pod wezwaniem Serca Pana Jezusa poświęcił 17 lipca 1911 roku proboszcz parafii św. Andrzeja w Zabrzu ks. Fedor Rosenberger.

Obiekt miał służyć 4053 wiernym z Sośnicy i sąsiedniego Maciejowa tylko na okres 3-4 lat. Z tego względu, jako kościół tymczasowy, nie był okazały pod względem architektonicznym, ani wystroju wewnętrznego.

Kościół wybudowany na wzniesieniu w sąsiedztwie budynku Urzędu Gminnego w Sośnicy o wymiarach 20×12 metrów wykonany był z muru pruskiego ustawionego na cokole kamiennym. Powyżej dachu nasadkowego umieszczono skromną wieżę kościelną.

Na wyłożonym surowymi cegłami podłożu, ustawiono 22 ławki dla 10 osób każda. Na ścianach pokrytym żółtym tynkiem rozwieszono obrazy Drogi Krzyżowej Pana Jezusa, opisane po łacinie. Prezbiterium zdobiło malowane na suficie Oko Boskie. Główny ołtarz, z obrazem Serca Pana Jezusa w środku, zestawiono z części renesansowego ołtarza starego drewnianego kościoła św. Andrzeja w Zabrzu.

Na wyjątkowo skromnie wyglądającym chórze ogrodzonym deskami, ustawione były małe organy. Prymitywnie wykonane były też chrzcielnica i ambona.

Nabożeństwa w kościele odprawiali początkowo księża z macierzystej parafii św. Andrzeja w Zabrzu. Pierwszym administratorem działalności duszpasterskiej w Sośnicy został 17 października 1911 roku ks. Amand Ballon. Wkrótce powierzono mu funkcje proboszcza nowo erygowanej parafii w Sośnicy.

Rozwój samodzielnej parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa

Szybki przyrost mieszkańców, którzy znajdowali zatrudnienie w budującej się Kopalni Węgla Kamiennego w Sośnicy spowodował, że już w 1912 roku ks. Amand Ballon wystąpił do władz diecezjalnych z prośbą o pozwolenie na budowę nowej, bardziej przestronnej świątyni w Sośnicy. Jej projekt w stylu barokowym sporządzony przez architekta Sliwkę z Zabrza już był gotowy. Koszt budowy wraz z probostwem obliczono na 215 tys. marek. Środki finansowe miały pochodzić ze składek parafian. Pomoc finansową zadeklarował też miejscowy Urząd Gminny oraz jego eminencja ks. Kardynał Kopp.

Niekorzystny bieg wydarzeń politycznych, wojna światowa i zaistniała po niej długotrwała inflacja spowodowały utratę nagromadzonych w ciągu 10 lat środków finansowych, w wysokości ponad 100 tys. marek. Katolicka ludność składająca się przeważnie z rodzin robotniczych, żyła w trudnych warunkach materialnych. Wynagrodzenie za pracę wystarczało zaledwie na wyżywienie rodziny.

Problemem budowy nowego kościoła w Sośnicy ponownie odżył po podziale Górnego Śląska w 1922 roku, po którym Sośnica pozostała w granicach państwa niemieckiego. Następstwem tego wydarzenia był narastający ruch migracyjny ludności. Do końca 1925 roku do Sośnicy przesiedliło się 350 rodzin ze wschodniej, polskiej części Górnego Śląska. Nie przygotowana do tak licznego dopływu mieszkańców, gmina borykała się poważnymi trudnościami w zapewnieniu przybyszom odpowiednich warunków mieszkaniowych. Wdrożony w 1922 roku program budownictwa osiedlowego pilotowany przez miasto i rozwijającą się miejscową kopalnię węgla kamiennego, doprowadził wkrótce do zaspokojenia potrzeb w tym zakresie.

Liczba wiernych w Sośnickiej parafii wzrosła z 4053 w 1911 roku do 7041 w 1926 roku.

Budowa i konsekracja kościoła NMP Wspomożenia Wiernych

Ponowne starania o budowę w Sośnicy nowego kościoła proboszcz ks. Amand Ballon podjął na początku lat dwudziestych. Od 1924 roku zaczęto gromadzić datki na ten cel ofiarowane przez parafian. Jednak dopiero po przyłączeniu Sośnicy do Gliwic 1 stycznia 1927 roku i przyznaniu z kasy miejskiej pomocy finansowej w wysokości 150 tys. marek oraz otrzymaniu dotacji z funduszu rządowego w kwocie 65 tys. marek, powstała możliwość przystąpienia do budowy kościoła.

Prace budowlane rozpoczęto 3 czerwca 1928 roku według opracowanego projektu przez rządowego doradcy budowlanego dr Klugego z Gliwic. Robotami kierował mistrz budowlany Koban.

5 września 1928 roku przyszły obiekt sakralny gotowy był w stanie surowym do poddasza. Trzy miesiące później 11 grudnia 1928 roku zmarł nagle inicjator budowy kościoła – proboszcz ks. Amand Ballon. Jego następcą został 4 kwietnia 1929 roku ks. dr Antoni Korczok, który budowę kościoła kontynuował i ukończył.

Na dwa dni przed Bożym Ciałem 22 maja 1929 roku zabrzmiały po raz pierwszy z wieży kościelnej cztery nowe dzwony wykonane w odlewni Otto z Hemelingen w Niemczech. Poświęcone zostały Maryi – Królowej Pokoju (ważył 2 tony, a na nim widniał napis „Maryjo Królowo Pokoju, wstawiaj się za nami”), św. Barbarze – patronce górników (ważył 1,8 tony, dar fundacji górników Kopalni Sośnica), oraz św. Józefowi (650 kg, używany jedynie w czasie pogrzebów). Czwarty dzwon (800 kg) dedykowano zmarłemu w czasie budowy kościoła proboszczowi ks. Amandowi Ballonowi. W 1942 roku dzwony zabrano na polecenie władz niemieckich na cele wojenne.

Po tym poleceniu na wieży zamontowano dzwon z tymczasowego kościoła Serca Pana Jezusa. Po wojnie odkupiono od parafii w Ostropie dwa dzwony: „św. Michał” (600 kg) i „św. Franciszek” (350 kg). Służyły one parafianom aż do 1995 r., kiedy to zakupiono dwa nowe dzwony „Maryja” 1000 kg i ” św. Jacek” 110 kg.

Poświęcenie nowej świątyni

Poświęcenie kościoła NMP pod wezwaniem Wspomożenia Wiernych dokonał sufragan wrocławski bp dr Wojciech Walenty (widoczny na zdjęciu poniżej w środku pod baldachimem, w drodze do kościoła) w niedzielę 6 października 1929 roku.

Już w przeddzień popołudniu, sobotę 5 października, Sośniczanie przywitali dostojnego gościa. Miejscowość błyszczała w wystroju flag i zieleni jodeł. Na drodze do kościoła ustawiono cztery bramy triumfalne. Świeckie i kościelne organizacje ze swoimi pocztami sztandarowymi, dzieci szkolne oraz liczne przybyłe grono parafian uczestniczyło w tym wielkim w Sośnicy wydarzeniu.

Po przywitalnym przemówieniu głoszonym przez głowę miasta Gliwic nadburmistrza dr Geislera i proboszcza ks. dr Antoniego Korczoka, procesja ruszyła w kierunku nowego kościoła. Na wieży kościelnej powieszono chorągwie o kościelnych barwach. Głównym wejściem orszak wkroczył do nowego Domu Bożego. Światło słonecznych promieni wspaniale łamało się w żarze okiennych barw i oblało ściany barwnym przepychem.

Wysoko nad głównym ołtarzem wznosiła się figura Matki Boskiej, która pod wezwaniem „Wspomożenie Wiernych” została patronką nowego kościoła.

Rozległe przestrzenie kościoła wypełnione były wiernymi, którzy w skupieniu wysłuchali kazania biskupa. Potem na kolanach biskup wraz z ludem śpiewał „Veni creator spiritus” i ponad 800 wiernych zbliżyło się, by z rąk arcykapłana przyjąć św. Sakrament bierzmowania.

Pod przewodnictwem trzech orkiestr dętych przybyło wieczorem na plac kościelny tysiące mieszkańców z rozpalonymi pochodniami, by podziękować swemu biskupowi za przybycie. Rozległ się huk strzałów z moździerzy, w gwieździste niebo wysoko wzbiły się kolorowe sztuczne ognie. Oczom biskupa ukazał się uroczysty widok. Udekorowana wieża nowego kościoła jaśniała jak kość słoniowa w świetle reflektorów ustawionych na dachu tymczasowego kościoła. Chór męski, wzmocniony śpiewakami z okolicy, wykonał pod kierunkiem rektora Munzera z akompaniamentem orkiestry dętej pieśń: „Niebiosa głoszą”.

Powoli wygasły świece w rękach wiernych, lecz nadal błyszczały gwiazdy na niebie w ten cudowny październikowy wieczór. Chór zaintonował pieśń wieczorną. Uroczystość zakończono Pozdrowieniem Królowej Nieba.

W niedzielę 6 października 1929 roku, w dniu konsekracji kościoła, o godzinie 9:30 rozpoczęła się suma pontyfikalna. Przed blaskami nowej świątyni miejsce zajęli goście: nadburmistrz z Gliwic dr Geisler, starosta Habig, rektor Brzezinka z gliwickiego kolegium zarządu miejskiego, dyrektorzy kopalń Waldeck, dr Knott oraz radca górniczy Szubert z Zaborza. W czasie Mszy św. Biskupowi asystowali wikariusz Waletzko i O. Angelus – franciszkanin. Jako asystent honorowy służył dziekan Peschka z Zabrza.

Parafialny chór św. Cecylii pod kierunkiem nauczyciela Sarnesa zaśpiewał mszę w języku łacińskim z towarzyszeniem orkiestry. Uroczystą homilię wygłosił ks. biskup w języku niemieckim i polskim, po czym wzruszony do głębi lud zaśpiewał uroczyste „Te Deum”. W czasie przeistoczenia proboszcz ks. Korczok zapalił w prezbiterium wieczną lampkę.

Obszerną relację z przebiegu tej doniosłej w Sośnicy uroczystości kościelnej, lokalna prasa „Die Volksstimme” (Głos Ludu) z 7 października 1929 roku zakończyła słowami: „Nowy Dom Boży góruje ponad gliwickie dachy. Jego dwie wieże dumnie wznoszą się w kierunku nieba. Niechaj świątynia ta będzie źródłem obfitego Błogosławieństwa Bożego!”.

W poniedziałek 7 października 1929 roku o godzinie 6:00 rano odprawiano w starym kościele ostatnią Mszę św. Kościół wypełniony był wiernymi do ostatniego miejsca. Po Mszy św. ks. proboszcz Korczok wygłosił krótkie pożegnalne kazanie, po którym zaśpiewano dziękczynne „Te Deum”. Procesjonalnie przeniesiono Najświętszy Sakrament do nowego kościoła. W tym momencie na twarzach wielu parafian ukazały się łzy, było słychać ciche szlochanie tych, którzy przez lata w tym kościele przed tabernakulum i obrazem Serca Pana Jezusa doznali nieraz pokój i pocieszenie.

Samodzielna parafia

Wkrótce potem tymczasowy kościół w Sośnicy z 1911 roku został rozebrany, a jego zabytkowy ołtarz przeniesiono do Zabrza. Po renowacji ustawiono go w kościele św. Antoniego w 1931 roku, gdzie nadal się znajduje.

Od czasu wybudowania świątyni jej wygląd stale się zmieniał. Mimo licznych problemów finansowych i biedy, która po 1929 r. nie była obca mieszkańcom Sośnicy, przyczynili się oni do wyposażenia kościoła w: boczne witraże czterech Ewangelistów, mozaikę w prezbiterium, boczne ołtarze, konfesjonały, wieczną lampkę, stacje Drogi Krzyżowej.

Obraz mozaikowy w prezbiterium, to najcenniejsza ozdoba kościoła. Został on odsłonięty 17.07.1936 r., w 25 rocznicę ustanowienia samodzielnej parafii w Sośnicy. Mozaika przedstawia Najświętszą Maryję Pannę z Dzieciątkiem na ręku. Unoszący się nią aniołowie trzymają nad jej głową koronę niebiańską. Z prawej strony znajduje się wizerunek św. Jadwigi, która trzyma w rękach kościół Serca Pana Jezusa. Po lewej stronie umieszczony został św. Jacek z monstrancją w ręce. U dołu znajdują się postacie autentycznych mieszkańców Sośnicy. W centralnej części znajduje się szczyt górnośląskiego sanktuarium – Góra św. Anny.

W 25-tą rocznice ustanowienia parafii, w prezbiterium ustawiono nowy ołtarz. O inną pamiątkę 25-lecia parafii postarali się górnicy KWK „Sośnica”. W bocznej nawie ustawiono ołtarz św. Barbary, ufundowany właśnie przez górników. Równocześnie poświęcono i oddano do użytku nową chrzcielnicę z napisem „1911-17.07-1936”. 02.10.1938 roku poświęcono boczny ołtarz Serca Pana Jezusa. Gruntownej przebudowie modernizacji poddano prezbiterium wraz z głównym ołtarzem w 1992 r.

Data publikacji Kategorie Historia